20 september 1826 - door de goede gerugte dat zij haar leven gebetert heeft

Het grootste deel van de bewoners van de Ommerschans is opgezonden door de bestuurders van steden en dorpen. Maar de Maatschappij van Weldadigheid sluit ook graag contracten af met particulieren, die er geld voor over hebben om van een lastig familielid verlost te worden. Zo ook de "keurige" Haagse weduwe Seijffer, die het niet meer trekt met haar 25-jarige dochter en er 60 gulden voor over heeft om in rust het verlies van haar echtgenoot te verwerken. En zo komt Anna Christina op de Schans terecht voor haar heropvoeding. Een jaar later heeft moeder spijt en verzoekt ze om de vrijlating van haar dochter. Dat lukt, maar niet voor lang...

Laat ik beginnen auteur Wil Schackmann zijn welverdiende credits te geven. Hij schrijft op blz 198 van De Bedelaarskolonie over een Haagse weduwe, die de Permanente Commissie verzoekt haar dochter op te nemen in één van de gestichten omdat ze met het kind -nou ja, 25 jaar oud- niets kan beginnen. Op zijn website onthult Schackmann dat het om de weduwe Seijffer gaat en haar dochter Anna Christina. Daar concludeert Wil dat de dochter na een jaar terug mag naar huis. Eind goed al goed. Maar zo blijkt het niet helemaal te zijn afgelopen...

De weduwe Seijffer heet voluit Elizabeth Schrikkel. Volgens haar overlijdensacte zou ze omstreeks 1762 in Den Haag geboren zijn. Ze zal omstreeks 1790 gehuwd zijn met de Amsterdammer Adam Seijffer. Ze wonen in Den Haag, waar Adam ondermeer het beroep van kapper uitoefent, en krijgen tussen 1792 en 1805 tenminste zes kinderen die allemaal volwassen worden. De oudste, dochter Maria Johanetta, trouwt in 1820 met kleermaker Jan Jurgen Wentzel.

We zien onder aan de acte dat Adam Seijffer en zijn echtgenote Elisabeth Schrikkel beide hun handtekening hebben gezet.

Het volgende document dat ik gevonden heb, betreft het overlijden van Adam Seijffer. 

Doorgaans redt ik me vrij aardig met het lezen van handschriften. In dit geval kan ik het beroep van de overledene niet thuis brengen. Ik lees daar: bouzefeu. Wie helpt mij uit de droom?
Feit is dat Elisabeth Schrikkel achter blijft met vijf volwassen kinderen, 20 tot 27 jaar oud. Je zou verwachten dat die kinderen al lang hun brood verdienen, de jongens in een ambacht en de meisjes als dienstbode. Maar kennelijk loopt dochter Anna Christina te lanterfanten. Ten einde raad wendt de weduwe Seijffer zich op 31 oktober 1825 tot de Permanente Commissie der Maatschappij van Weldadigheid in een eigenhandig geschreven brief.

Aan de Permanente Commissie van Weldadigheid in Zuid Holland

Ik ondergetekende Elizabeth Schrikkel Weduwe van A. Seijffer geef met de Verschuldigste Eerbied te kennen de droevige mishandeling en slegte levens­gedrag van Mijn derde dogter met namen Anna Cristina Seijffer, oud 25 jaren.
Zij is vris en gezond en heeft geen kwalen die het vunewasie(?) van mijn gehele huisgezin is En onze gehele famielje infame schande aan doet.
Zij is te lui om Werken, loop van den morgen tot den avond als een dwijl bij de straat en des avonds laat gaat zij op de stoepen zitten om van den Een en den Ander iets te genieten. Niet alleen dat zij mijn van veele Huisraad beroofd heeft, maar zelve haar eigen goed heeft zij verpand en gereeneweerd.
En als zij thuis komt dan durf ik nog niet eens iets tegen haar zeggen dat zij slegt met mij handelt want dan scheld zij mij uit voor de aller infaamste scheld Woorden zonder ophouden. En om dat haar slegt en lui leven van dag tot dag erger toeneemt al zoo zien ik mij genood zaak om mij tot de Kom­missie te vervoegen en vriendelijk te verzoeken dat het UHoogEdelenGest. Heeren moog behagen om mij spoedig van zoo een onduigend mensch te verlossen en haar op te zenden naar een der kolonien van Weldadigheid of naar de Ommerschanz wat het best voor haar is dat zij niet kan disserteren, tegen jaarlijks de gezegde somme van 60 Guldens Welke gelden dadelijk zullen worden gestort zodra als het contrak zal Getekent zijn ik Wensch dat de Commissie Edelmoedig zal Nederzien op een bedroefde weduwe.

S Hage den 31 oktober 1825
E. Schrikkel wed. Seijffer
in de Hekkelaan wijk L No 248

We kunnen uit de brief opmaken dat de weduwe al had geïnformeerd naar de mogelijkheden. Ze was al op de hoogte van de kosten om haar dochten een jaar onder te brengen bij de Maatschappij. De brief is vermoedelijk de officiële aanvraag voor de opname.

De voordeligste zorginstelling uit onze geschiedenis

Zestig gulden in 1825. Dat komt volgens het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis overeen met een koopkracht van 650 euro in 2018. Er is geen zorginstelling die vandaag de dag voor dat bedrag een client een jaar lang verzorgt. Was de Maatschappij van Weldadigheid dan werkelijk de voordeligste instelling in de geschiedenis van de verzorgingsstaat?

Men laat er geen gras over groeien! krap twee weken later, op 13 november, wordt Anna Christina Seyffer ingeschreven te Ommerschans.

Bij de inschrijving te Ommerschans moet Anna ondermeer de namen van haar ouders opgeven. Zo weten we dat haar moeder's roepnaam Betje is.

We zien het register dat Elisabeth op 11 mei 1826 is overgeschreven naar het register der Bankolonisten. Dat zou dus betekenen dat ze verplaatst is van het grote bedelaarsgesticht naar de ernaast gelegen strafkolonie. Op Ommerschans worden de namen Bankolonie, Strafkolonie en Walkolonie door elkaar gebruikt voor dezelfde afdeling.

 

Wil Schackman legt Anna's overplaatsing uit als een voorkeursbehandeling: er wordt immers veel voor haar betaald en dus zou ze in aanmerking komen voor een knusse kleine kamer in de strafkolonie in plaats van de zaal waar 80 bedelaars worden ondergebracht.

Binnen de Maatschappij wordt een tweede register van kolonisten bijgehouden. Vermoedelijk ligt dat register bij de Permanente Commissie in Den Haag. Ook hier zien we de inschrijving van Anna Christina Seijffer.

Hier lezen we dat Anna Christina is opgenomen op basis van een contract met de weduwe A. Seijffer te 's Hage a fl 60,=.  Ook lezen we hier dat Anna is overgebracht op de kontrole van de Strafkolonie. Ik weet niet zeker of dat een promotie is geweest.

In het register van de strafkolonie vinden we Anna.

De registratie is tamelijk onduidelijk. Is Anna in de strafkolonie ondergebracht bij Douwe Petrus van Steenwijk? Hij is de heelmeester die vanwege een drankprobleem zijn beroep eigenlijk niet mag uitoefenen maar die in de praktijk de zorg voor zieken op de Schans regelmatig op zich neemt. 

In elk geval zien we dat Anna vandaag, 20 september 1826, haar ontslag heeft gekregen. En dat was waarschijnlijk niet wegens goed gedrag. Het was omdat haar moeder spijt had gekregen van haar contract. Een maand geleden, op 21 augustus, richtte de weduwe Seijffer zich daarom opnieuw tot de Permanente Commissie.

Schravenhage den 21 Augustus 1826
Aan de Permanente Commissie van Weldadigheid
Residerende te Schravenhage
Ik heb de Eer U hoog Edelen deze te doen toe komen strekkende tot het verzoek om het kontrakt te doen op houden en te vernietigen op gemaakt door de permanente Commissie met mij Elisabeth Schrikkel weduwe A. Seijffer wonende in S Hage.
Wegens mijne dogter Anna Christina Seijffer de welke is opgezonden na het Etablissement de ommeschans voor eene som van 60 gulden Welk jaar zal zijn verschenen den 14 november 1826. Om reden dat ik haar zal terug nemen tegen november 14 of wel vroeger door de goede gerugte dat zij haar leven ge Betert heeft en ook van haar Zelve goede belofte hebt ontvangen. In dien ik mij hier in mog hebben te leurgestelt dat Wanneer zij weer bij mij is en zij haar eigen boosheden Weder ten uitvoer brengt zoo hoop en vertrouw ik dat u hoog Edelen gestrengen mij zal on der steunen van op nieuw met mij te Contrakteren in dien Ik een schriftelijk be wijs nodig hebt tot vertoning voor degene die haar zal te rug halen zoo verzoek ik u hoog Edelen het mij te willen doen toekomen voor den 15 september 1826 Buiten kosten van de Permanente Commissie.

het welk doende
Elizabeth Schrikkel, weduwe A. Seijffer enz.enz.enz.

Adres aan N.W.C. Seijffer
Gouvernement van Z. Holland

Kijk, dat is nog eens zaken doen! Anna mag terug komen bij haar moeder, maar die wil wel de achterdeur openhouden voor het geval de hereniging onverhoopt op een teleurstelling uit loopt.

Ook nu handelt de Permanente Commissie snel en vier weken later is Anna Catharina thuis.

Maar niet voor lang...

Niet dat ze wegens slecht gedrag opnieuw naar Ommerschans is gestuurd. Een week na haar terugkeer in Den Haag overlijdt zij...

Het is ondermeer haar zwager Johan Jurgen Wentzel die aangifte doet van het overlijden.

Dat is toch wel een bizarre ontknoping van het verhaal! Mijn gedachten slaan op hol. Wat kan er in een week gebeurd zijn? Hoe is de hereniging verlopen? En is Anna Christina in die week werkelijk meteen aan de slag gegaan als dienstbode, zoals we lezen in de overlijdensacte, of hebben de aangevers haar die functie "uit fatsoen" gegeven? Waarschijnlijk zullen we het ware verhaal niet achterhalen.

omdat één der moeders haar toestemming heeft ingetrokken

Hoe is het verder gegaan met de weduwe Seijffer en haar kinderen? Welnu, ik kom haar weer tegen op 4 mei 1831, als haar oudste zoon, de 33-jarige Nicolas Wilhelm Carl Seijffer, wil trouwen met de 19-jarige Maria Antonia Geijse. Maar wat zien we: de actie is doorgehaald!

Het huwelijk is niet voltrokken vermits eene der Moeders hare toestemming weigerde die zij eenige oogenblikken vroeger had toegezegd en is uit dier hoofde deze akte geroyeerd.

Ik maak hier uit op dat dit drama zich voltrokken heeft op het Stadhuis van Den Haag tijdens de plechtigheid. En omdat de weduwe Seijffer niet bij het huwelijk aanwezig is -zij heeft haar toestemming bij notaris Hugo van der Meer gegeven- zal het de moeder van de bruid zijn die zich bedacht heeft.

Wellicht wist die moeder -zelf ook weduwe- op dat moment niet dat haar dochter zwanger was en wellicht heeft haar dochter haar dat daarna toch maar even verteld, want een week later trouwt het stel alsnog!

Elisabeth Schrikkel, de weduwe Seijffer, wordt op 19 januari 1832 voor de tweede maal grootmoeder, als de stamhouder van de familie Seijffer wordt geboren. Misschien heeft ze ook zijn eerste stapjes meegemaakt, maar niet veel later overlijdt Elisabeth, op 27 maart 1833.

Zo maakt zij niet het huwelijk mee van haar zoon Johan David, die met zijn echtgenote niet minder dan 15 kinderen zal krijgen.

De afbeelding boven dit artikel is het schilderij Maria Magdalena van Jan van Scorel, ca 1530 - Rijksmuseum Amsterdam

lees ook: