image/svg+xml

26 oktober 1839 - Te warm gekleed

Verhaal

26 oktober 1839 - Te warm gekleed

Plaatje bij verhaal: ceruti_0.jpg

De verslagen van de Raad van Tucht op de Ommerschans geven doorgaans een eenduidig beeld: er wordt niet gepraat over de schuldvraag; uitsluitend over de strafmaat. Als de beklaagde ontkent de regels te hebben overtreden dan wordt het verweer afgedaan als brutaliteit. Vandaag loopt het anders: twee Brabantse kolonistes worden vrijgesproken van de verdenking dat ze voornemens waren te deserteren.

 

 

Zoals gebruikelijk op de Schans komt ook nu de Raad op Zaterdag bijeen. 

NL-AsnDA_0186_1623 notulen Raad van Tucht Ommerschans

 


Zitting van Zaturdag den 26 oktober 1839.
Daar alle leden tegenwoordig zijn zoo wordt den Raad door den President geopend.
Worden voor dezelve gebragt de kolonisten Anna Catharina Briemans No 2555 en Cornelia Otto No 1734 welke beiden alle hunne kleederen op het land bij zich hadden, ja zelfs 2 hemden over elkander aangetrokken, dientengevolge suspect bevonden tot desertie en zijnde uit dien hoofde van het land teruggezonden, zijnde daarenboven de eerstgemelde brutaal geweest tegen haren Wijkmeester.


NL-AsnDA_0186_1623 notulen Raad van Tucht Ommerschans

 


Op de vraag door den President waarom zij alle hunne kleederen naar het land hadden medegenomen verklaarden zij hetzelve om de koude gedaan te hebben en om geene andere redenen.
Men laat hun aftreden.
De President geeft den Raad te kennen het hem voorkomt dat het niet genoegzaam bewezen is dat zij hadden willen ontvlugten, dientengevolge als zoodanig niet kunnen worden gestraft, doch niettemin A.C. Briemans wordt schuldig verklaard ingevolge het reedsgemelde art. 9 van het Reglement van Tucht.

Na rijpe deliberatie wordt besloten beide kolonisten voor hunne verdachte poging tot desertie van de bij het Reglement bepaalde straf vrij te spreken en de koloniste Briemans voor hare brutaliteit en ongehoorzaamheid voor vier dagen opsluiting te straffen.


NL-AsnDA_0186_1623 notulen Raad van Tucht Ommerschans

 


Beide kolonisten wederom binnen gelaten zijnde, wordt het verhandelde hen door den secretaris kenbaar gemaakt, waarna zij aftreden en Briemans ter opsluiting wordt weggebragt.

Op rondvraag van den President, niemand der leden iets meer hebbende voor te stellen, wordt de vergadering gesloten.
Aldus gedaan op dato als boven.
Was geteekend A. Hulst, Adjunct Directeur en President, J.F. Krieger en P. Postema, Onder Directeuren, G. Steenbeek, fabrieksbaas, A. Otterbein, J. Borman en J.A. Delfos, zaalopzieners, allen Leden van den Raad. Voor Extract Conform Stous, secretaris.

Om de koude
 

De twee kolonistes beweerden dat al hun kleren naar het land hadden meegenomen "om de koude". Hebben ze een punt? Op de website genealogieonline.nl worden de weersgegevens van het weerstation Haarlem per dag netjes gepresenteerd. Hier zien we de volgende trend in oktober 1839.

K.N.M.I. - weerstation Haarlem 1839

 


Er van uitgaande dat de beide dames aan het eind van de week in hun kraag zijn gevat, hadden ze toch wel een punt. Aan het begin van de week was het nog lekker helder weer en daarna draaide de wind door naar het Noordoosten en bracht de eerste najaarskoude naar de Schans.

Anna Catharina Briemans


Volgens het inschrijvingsregister is Anna Catharina Briemans geboren op 20 maart 1814 in de plaats Opieter. Vrijwel zeker is dit de plaats Opitter, even ten westen van het Belgische Maaseik. Waarschijnlijk is ze een onecht kind van de marskraamster Anna Catharina Bremans, die vanaf ca 1820 vanuit thuisbasis Thimister (25 km ten oosten van Luik) rondtrekt met Leonard Joseph Barhon. Ze houden zich veel op in Noord Brabant en krijgen daar tenminste drie kinderen. In 1830 overlijdt moeder Bremans in het Noordbrabantse Vlierden.

 

NL-AsnDA_0137.01_430 Inschrijfregister Ommerschans letter L

 


We zien dat Anna Catharina Briemans op 15 mei 1839 vanuit 's Hertogenbosch naar Ommerschans is gestuurd. Na een verblijf van bijna 3 jaar krijgt ze haar ontslag op 16 april 1842. Ik heb tot nu toe geen spoor van haar gevonden na haar vertrek uit de Schans. Van haar stief-familie is wel het nodige te vinden. Zo komt haar stiefvader een aantal keren in aanraking met justitie, ondermeer wegens diefstal. Hij blijft zijn leven lang rondtrekken en houdt als officiele woonplaats Thimester. Hij overlijdt in 1851 in het Limburgse Kessenich, naar schatting 80 jaar oud, op doorreis. Haar stiefbroer Johannes Josephus Barhon komen we veelvuldig tegen in het gevangenisregister van Asten.

 

kapel van o.l.v. troosteres der bedrukten (1361) in Opitter

 

Cornelia Otto


Bedelaar-kolonist Cornelia Otto is drie jaar jonger dan haar streekgenoot Anna Catharina Briemans. Ze is volgens het inschrijfregister in 1817 geboren te Loon op Zand. Daar zijn haar ouders in 1801 getrouwd en daar wonen zij hun leven lang. Ik tel tenminste zeven kinderen waarvan er zes volwassen zijn geworden. Haar vader is stoelenmatter. Zijn vrouw overlijdt in 1834, hijzelf in 1836. Wellicht dat in het overlijden van haar ouders de basis ligt voor het ontsporen van Cornelia, waardoor ze op drie maanden geleden, 20 juli 1839, op de Schans is binnengebracht vanuit Uden.

 

NL-AsnDA_0137.01_429 Inschrijfregister Ommerschans letter K

 

Cornelia Otto, 3 centimeter langer dan Anne Catharina Briemans, krijgt haar ontslag op 19 augustus 1842. Maar daarmee is haar carrierre binnen de Schans niet voorbij.

Maar waar veel kolonisten na een paar weken of maanden terug zijn op de Schans, zien we Cornelia pas 15 jaar later terug. Intussen heeft de een aantal kinderen gekregen en is ze gehuwd (in die volgorde).

Zo vinden we haar in 1844, als ze in Nederwetten bevalt van een onegte dochter, die naam Johanna krijgt. Haar "beroep": landloopster...

zoekakten.nl - familysearch.org - geboortes Nuenen, Gerwen en Nederwetten


In 1844 bevalt Cornelia van een zoon, Gerard en in 1849 van een dochter, Cornelia, beide ook onegt.

Op 6 december 1855 trouwt Cornelia, inmiddels 38 jaar oud, met de 26-jarige ruilebuiter Willem de Vries. 

 

wiewaswie.nl - zoekakten.nl - familysearch.nl - huwelijken Loon op Zand 1855


Ze is dan 4 maanden zwanger, want op 1 mei 1856 wordt dochter Johanna geboren, haar tweede dochter met die naam.

Vier maanden later, op 8 september, wordt Cornelia met zoon Gerardus en dochter Cornelis vastgezet in de gevangenis van Eindhoven wegens bedelarij. Ik weet niet waar haar jongste dochter op dat moment verblijft.

 

BHIC003000449_0093 gevangenisregister Eindhoven 1856


Welkom terug op de Ommerschans


Een jaar later, op 7 september 1857, wordt Cornelia opnieuw ingeschreven in de Ommerschans.

 

NL-AsnDA_0137.01_438 Inschrijfregister Ommerschans letter T

 

Ze is vanuit het huis van bewaring te Eindhoven direct doorgestuurd naar de Schans.

Het eerste kind van de rekening is haar jongste dochter Johanna. Zij overlijdt 12 dagen later, op 19 september, te Nuenen. Haar vader in "een huis van arrest" en haar moeder "in het gesticht van Weldadigheid Ommerschans".

 

Brabants Historisch Informatie Centrum - zoekakten.nl - familysearch.org - overlijdens Nuenen, Gerwen en Nederwetten 1857

 


Intussen is Cornelia Otto al weer aan het aftellen: op 1 december 1857 bevalt ze van een dochter die de naam Wilhelmina krijgt.

 

bonmama.nl - familysearch.nl - geboortes Stad Ommen 1857

 


Op 3 april 1857 wordt Cornelia met haar dochter overgeplaatst naar Veenhuizen. Daar moet ze haar tantezegger Gordina Otto, dochter van broer Hubertus, tegen gekomen zijn. Gordina in in 1855 via de Schans in Veenhuizen terecht gekomen en zit daar tot 1859, met kort daar achter aan nog een tweede periode. De wereld is klein! In veenhuizen overlijdt de kleine Wilhelmina op 3 juli 1858, 8 maanden oud. Ruim 2 jaar later, op 2 november 1860 krijgt Cornelia haar ontslag. Voor zover ik thans bekijken kan zien we haar niet weer op de Schans of in Veenhuizen.

Of ze thuis warm onthaald is, staat te bezien, want op 3 januari 1861, 2 maanden na haar ontslag, bevalt ze in Sint Oedenrode van een zoon, die de naam Wilhelmus krijgt. Als ik de feiten goed op een rij heb staan dan kan het niet bestaan dat Willem de Vries de biologische vader van het kind is.

 

Brabants Historisch Informatie Centrum - zoekakten.nl - familysearch.org - geboortes Sint Oedenrode 1861


Het is ook niet zeker of ze Willem al gesproken heeft na haar ontslag. We lezen in de acte dat hij in Nuenen woont, terwijl zij bevalt van een zoon in Sint Oedenrode, 20 kilometer verderop.

Willem de Vries brengt een flink deel van zijn tijd door in Brabantse gevangenissen. Maar op 13 augustus 1864 wordt hij ingeschreven op Ommerschans, voor de verandering licht gestraft. Vijf maanden later, op 13 januari 1865, zwaait hij af.

Drie kinderen van Cornelia Otto trouwen en krijgen kinderen. En we vinden ze niet alleen in de Burgerlijke Stand en bevolkingsregisters, maar helaas ook in de Brabantse gevangenisregisters voor diefstal en mishandelingen. Nadat Willem de Vries in 1880 overlijdt, hertrouwt Cornelia met Dirk van der Ven. Zij overlijdt op 5 april 1890 in haar geboorteplaats Loon op Zand, 72 jaar oud. Haar overlijdensacte verraadt niets van het roerige leven dat ze leidde.

 

Brabants Historisch Informatie Centrum - zoekakten.nl - familysearch.org - overlijdens Loon op Zand 1890

 

n.b. Het schilderij boven aan het artikel is van de Italiaanse schilder Giacomo Ceruti (1698-1767)

 

lees ook:

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans - desertie - Maatschappij van Weldadigheid
Periode:1839
Locatie:Overijssel
Thema's:Dagelijks nieuws van de Ommerschans, Verhalen

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.