image/svg+xml

30 april 1873 - Begin van eind zonder franje

Verhaal

30 april 1873 - Begin van eind zonder franje

Plaatje bij verhaal: 1896_verspeek.jpg

Hij voldoet aan het klassieke beeld van de bedelaar in Ommerschans. Man, ongehuwd en op leeftijd. Gerardus Verspeek, passementwerker, het ambacht van het vervaardigen van borduurwerken. Maar eenmaal van het rechte pad, borduurt hij voort van straf naar straf tot aan zijn overlijden in de strafgevangenis te Hoorn.

 

 

Om het levensverhaal van Gerardus Verspeek te reconstrueren, beginnen we bij de signalementskaart, die op 30 juli 1896 te Veenhuizen is opgemaakt. De signalementskaart heeft vier bladzijden. In het geval van Verspeek is de laatste bladzijde, waarop plaats is voor bijzondere opmerkingen, leeg. 

De belangrijkste aanknopingspunten voor verder onderzoek staan op de eerste bladzijde van de kaart. Daar lezen we dat Gerardus Verspeek op 3 oktober 1837 geboren is te 's Hertogenbosch en dat hij de zoon is van Wilhelmus Verspeek en Petronella Uinings. Verder zien we dat hij pagementwerker van beroep is, ongehuwd, en 11 maal veroordeeld voor bedelarij, de laatste maal dooor de rechtbank te Breda.

Alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_339_4959 - Signalementskaart 1896

 

Op het tweede blad zien we een gedegen beschrijving van lichaamskenmerken. Het meest in het oog spingt hier dat Gerardus een "Dooruitstekende bortstkas" heeft en dat hij gebocheld is. Tevens heeft hij een wijnvlek op zijn borst.

Alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_339_4959 - Signalementskaart 1896

 

Het derde blad is het meest aansprekende blad. Hier zien we de foto's van Gerardus. De akelige steun achter zijn hoofd heeft als functie dat hij z'n hoofd een minuut lang stil moet kunnen houden vanwege de lange belichtingstijd die men in die jaren moet gebruiken om een foto te maken. De "snelle film" is nog niet uitgevonden.

 

Alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_339_4959 - Signalementskaart 1896

 

Met deze gegevens zou het anno 2018 niet moeilijk moeten zijn om Gerardus Verspeek op te sporen in de online archieven. Als we in Wiewaswie zoeken op de familienamen Verspeek en Uinings, dan vinden we het overlijden van Gerardus op 11 december 1897 in de stad Hoorn. Slechts anderhalf jaar nadat zijn signalementskaart in Veenhuizen is gemaakt.

Als ik de plaatsnaam Hoorn zie in relatie tot klanten van Ommerschans en Veenhuizen, dan ligt het voor de hand dat ze niet uit vrije wil in Noord Holland verblijven. Dat vooroordeel zie ik bevestigd in de overlijdensacte van Gerardus.

 

wiewaswie.nl - overlijdens Hoorn 1897

 

De acte spreekt voor zich: de aangevers zijn beide rijksambtenaar en het adres van overlijden is het Hoofd Nr 1, de toegangspoort naar de Rijkswerkinrichting op het Oostereiland, die in Hoorn de bijnaam "de krententuin" heeft, omdat de gedetineerden er ondermeer krenten moesten sorteren.

herbestemming.nu - De voormalige Rijkswerkinrichting op het Oostereiland te Hoorn

 

Ook in de overlijdensacte van Gerardus Verspeek zien we dat hij het beroep van "passementswerker" uitoefent. Een letterlijk fraai ambacht, want hij heeft zijn werkzame leven besteed aan het verfraaien van kledingstukken en interieuren.

 

wikipedia.org - voorbeeld van passement



pinterest - voorbeeld van passement

 


"Een leven vol franje", dat zou een mooie titel voor een biografie over Gerardus Verspeek zijn geweest als zijn leven lang en gelukkig was verlopen. Aan het einde van zijn leven te oordelen, verliep het anders.
Maar hoe zit het dan met het begin? Waarom vind ik zijn geboorte in 1837 niet en waarom vind ik zijn ouders niet.

Het antwoord op deze vraag is simpel als altijd: omdat de gegevens in de administratie van Veenhuizen en Hoorn niet kloppen. Gerardus is helemaal niet geboren in 1837, maar twee jaar eerder, op drie oktober 1835 en zijn moeder heet niet Petronella Uinings, maar Petronella Honing.

Op 10 juli 1828 trouwen in 's Hertogenbosch de 35-jarige brandersknecht Wilhelmus Verspeek en de 24-jarige dienstmeid Petronella Honing. HIj is afkomstig van Leende en zij van Lith. De schrijfwijze van Gerard's moeder, Uinings, is dus verkeerd


wiewaswie.nl - zoekakten.nl - huwelijken 's Hertogenbosch 1828

 

Het is jammer dat het Brabants Historisch Informatiecentrum, dat op een aantal vlakken voorop loopt, de indexen op de Burgerlijke Stand nog niet op orde heeft. Zo vind je geen index op geboorte actes van 's Hertogenbosch en scans van actes uit de hoofdstad vind je helemaal niet. Gelukkig hebben we de onvolprezen site zoekakten.nl achter de hand, waar ook de tienjarige tafels staan en dus lukt het door middel van enig gericht bladerwerk relatief eenvoudig het gezin Verspeek te reconstrueren.

 

bonmama.nl - Genealogische Database Avereest

 

Ik heb tot nu toe 8 kinderen gevonden. Vermoedelijk zijn er een paar meer. Twee dochters zijn gehuwd en één van hen, Antonia, heeft vier kinderen uit twee huwelijken. Daags na de twintigste verjaardag van zoon Gerard overlijdt Wilhelmus Verspeek. Zijn vrouw Petronella Honings overlijdt negen jaar later. Kortom: Gerard valt duidelijk niet in de categorie kolonisten die jong wees zijn. 

In het inschrijfregister van de Rijkswerkinrichtingen Ommerschans en Veenhuizen heb ik Gerardus Verspeek tot nu toe zeven maal gevonden, voorafgaand aan de signalementskaart.

 

bonmama.nl - Genealogische Database Averee



Gerardus Verspeek is vandaag, 30 april 1873, voor de eerste maal ingeschreven op Ommerschans.

 

Alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_450_0011 - inschrijvingsregister Ommerschans 1873

 

Opvallend in deze inschrijving is dat Gerardus is opgezonden vanuit Zwolle. Dat moet haast wel zeker betekenen dat hij al aan het zwerven is geslagen en wellicht zelfs bewust naar Zwolle is getrokken om naar de Schans gezonden te worden. Ik zal het Historisch Centrum Overijssel vragen om het digitaliseren van de archieven van de arrondissementsrechtbank Zwolle prioriteit te geven, in navolging van Noord Brabant, Noordholland en Friesland, opdat we de veroordelingen kunnen koppelen aan de kolonisten en verpleegden van Ommerschans en Veenhuizen.

Na precies een jaar, op 30 april 1874, is Gerardus ontslagen op de Schans. Het verblijf heeft op hem niet de gedroomde uitwerking, want drie maanden later is hij al weer terug. Het wordt een eindeloze reeks tot aan zijn dood. Hieronder de eerste zeven inschrijvingen.



De eerste drie inschrijvingen verblijft Gerardus te Ommerschans, de volgende drie te Veenhuizen en de zevende weer te Ommerschans. Ongetwijfeld heeft hij daarna tot aan de signalementskaart in 1896 nog een aantal malen in de Rijkswerkinrichtingen doorgebracht. Zo komen we Gerardus in 1892 tegen in 's Hertogenbosch, als hij op 24 augustus is aangehouden wegens landloperij. De veroordeling: 12 dagen hechtenis en 3 jaar opzending. Op 17 september wordt hij uit  voorarrest ontslagen en gaan zijn 12 dagen hechtenis in.

bhic.nl - gevangenisregister 1892

 

In het volgende register zien we dat de 12 dagen hechtenis lopen van 17 september tot 29 september. Volgens het register is hij naar Veenhuizen gezonden.

bhic.nl - gevangenisregister 1892

 

Sinds enige tijd staan ook een aantal registers van de gevangenissen in Hoorn online. Daar zien we dat Gerardus Verspeek per 12 juli 1893 zijn straf uit moet zitten in de Rijkswerkinrichting aldaar. Zijn straf eindigt na de drie jaar, op 29 september 1895. Bij de aanmerkingen rechts zien we dat Gerardus twee zusters heeft, waarvan één genaamd Antonia, gehuwd met Kaffe te 's Hertogenbosch.

 

noord-hollandsarchief.nl - gevangenisregister Hoorn 1983

 

Vervolgens zien we dat Gerardus op 12 oktober 1895 weer in 's Hertogenbosch wordt aangehouden vanwege landloperij. Hij wordt veroordeeld tot 12 dagen hechtenis. 

 

bhic.nl - gevangenisregister 's Hertogenbosch 1895

 

Op 2 november 1895 gaan die twaalf dagen hechtenis is, wederom zonder aftrek van voorarrest...

 

bhic.nl - gevangenisregister 's Hertogenbosch 1895

 

En zo te zien wordt Gerardus op 15 november opnieuw veroordeeld tot 12 dagen hechtenis.

 

bhic.nl - gevangenisregister 's Hertogenbosch 1895

 

En op 28 November nogmaals...

 

bhic.nl - gevangenisregister 's Hertogenbosch 1895

 

Tenslotte vinden we nog de veroordeling van de rechtbank te Breda van 27 juni 1896, een maand voordat de signalementskaart van Gerardus in Veenhuizen wordt gemaakt.

 

bhic.nl - gevangenisregister 's Breda 1896

Kortom: vanaf 1873 is de franje in het bestaan van franjemaker Gerardus Verspeek verdwenen. Bijna onafgebroken brengt hij de rest van zijn leven door in gevangenissen en Rijkswerkinrichtingen, tot aan zijn overlijden, 24 jaar later.

 

 

lees ook:

 

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Maatschappij van Weldadigheid, Rijkswerkinrichting
Personen:Verspeek
Periode:1850-1910
Locatie:Overijssel
Thema's:Dagelijks nieuws van de Ommerschans, Verhalen

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.