image/svg+xml

André Kuipers

Verhaal

André Kuipers

Plaatje bij verhaal: Andre Kuipers3.jpg

Ruimtevaarder André Kuipers stamt af van de meervoudig wegens bedelarij veroordeelde Gerrit Lut (Leiden 1824 - Veenhuizen 1903). Gerrit leidde een normaal leven totdat zijn vrouw overleed en zijn kinderen uitvlogen. Daarna ging het mis.

kopfoto: André Kuipers, Public domain, via Wikimedia Commons


In de uitzending van het programma Verborgen Verleden van 12 januari 2018 werden voorouders van André Kuipers voor het voetlicht gebracht. Onder hen is André's oud-betovergrootvader Gerrit Lut. Hij is geboren te Leiden in 1824 en leert het vak van schoenmaker. In 1850 trouwt hij met Lena Remmeling en ze krijgen samen zes kinderen.

In 1877 overlijdt Lena. Het jongste kind is dan 13 jaar. In de jaren daarna vliegen de kinderen de een na de ander uit en Gerrit Lut raakt aan lager wal. In 1884, Gerrit is dan 60 jaar oud, wordt hij in Den Haag voor de eerste maal veroordeeld wegens bedelarij.


Veenhuizen of Ommerschans?

 

In de uitzending horen we de medewerker van het Drents Archief duidelijk uitleggen dat Gerrit Lut na zijn veroordeling werd opgezonden naar Veenhuizen en dat dat de eerste van een achttal verblijven gedurende de laatste 18 jaar van Gerrit's leven zou zijn. We zien het inschrijvingsregister vol in beeld verschijnen.



Maar daar staat tocht duidelijk OS, de afkorting voor Ommerschans! De conclusie kan niet anders zijn dan dat Gerrit Lut zijn eerste jaar binnen de Rijkswerkinrichtingen in Ommerschans heeft doorgebracht en niet te Veenhuizen.

Laten we het inschrijvingsregister er bij pakken!

 

NL-AsnDN-0137.01-312-063 - Inschrijvingsregister Ommerschans 1884

 

Dit is de gescande afbeelding van de pagina die we in de uitzending in beeld zien. We zien dat het register een aparte kolom heeft voor "Gesticht waar de verpleegde verblijf houdt". En daar lezen we onmiskenbaar "OS". We lezen dat Gerrit daar op 6 oktober 1884 is opgenomen, opgezonden vanuit Den Haag. Precies een jaar later is hij te Ommerschans vrijgelaten. Ook lezen we dat dit de eerste maal is dat hij is opgenomen.

We horen verder dat Gerrit vanaf zijn eerste opname vrijwel continue in Veenhuizen heeft verbleven, in totaal 8 maal. Laten we zijn tweede inschrijving er ook eens even bij pakken.

 

NL-AsnDN-0137.01-311-241 - Inschrijvingsregister Ommerschans 1886

 

Op deze bladzijde van het register zien we dat Gerrit voor de tweede maal is opgenomen op 21 januari 1886, dus drie en een halve maand na zijn vrijlating. Opnieuw is hij vanuit Den Haag opgezonden. Op 7 januari 1888 wordt hij vrijgelaten en deze bijna twee jaar is hij ook continue te Ommerschans verbleven.

Op 14 juli 1890 wordt Gerrit voor de derde maal ingeschreven in de registers van de Rijkswerkinrichtingen. Ook nu is hij opgezonden vanuit Den Haag en deze keer heeft hij een veroordeling van één jaar op zak.

 

NL-AsnDN-0137.01-324-208 - Inschrijvingsregister Veenhuizen 2e gesticht 1890

 

Deze keer is hij geplaatst in het Tweede gesticht te Veenhuizen, het huidige gevangenismuseum. Ommerschans zal hij niet meer zien omdat dat gesticht eind 1890 definitief gesloten is.


Tragiek

Een groot deel van de bedelaars, later verpleegden, zijn ongehuwde mannen die, eenmaal aan lager wal geraakt, nooit meer in staat zullen komen om een normaal leven te leiden. Voor een kleine groep zien de omstandigheden er heel anders uit. Gerrit Lut had zes kinderen waarvan er tenminste 5 waren gehuwd. Toch waren zij geen vangnet voor hun vader.

 

bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 106204 Gerrit Lut

 

Zo zien we dat de oudste zoon, Johannes Gerardus, in 1879 hertrouwt. Hij is timmerman bij de Koninklijke Marine in Den Helder.

 

wiewaswie.nl - noordhollands archief - huwelijken den Helder 1879

 

In de acte lezen we dat vader Gerrit Lut te Leiden woonachtig is, zonder beroep, en dat hij zijn toestemming voor het huwelijk geeft bij notariële acte. Die actie is op familysearch.org snel opgespoord in de huwelijksbijlagen.

 

familysearch.org - huwelijksbijlagen Den Helder 1879

 

We zien dat Gerrit Lut Sr, sjouwerman, zelf de akte van toestemming ondertekent. We mogen concluderen dat hij in 1879 nog in redelijke doen is.

We komen nog iets korter bij: in 1882 trouwt dochter Sara Catharina te Leiden.

 

erfgoedleiden.nl - huwelijken 1882

 

We lezen dat vader Gerrit Lut, arbeider, te Leiden woont. De handtekening van G.Lut onder de acte is van de broer van de bruid, betovergrootvader van André Kuipers.

Tenslotte zien we de huwelijksacte van Gerrit's jongste dochter, Maria, in 1886.

 

erfgoedleiden.nl - huwelijken 1886

 

En wat lezen we hier? De vader houdt tijdelijk verblijf te Ommen en geeft zijn toestemming bij notariële acte van de notaris te Ommen. Helaas zijn de huwelijksbijlagen van Leiden van 1886 verloren gegaan, maar die acte zal ik bij gelegenheid in het archief van de notaris opdiepen.

Uit de feiten mogen we concluderen dat Gerrit's kinderen goed op de hoogte waren van de situatie waarin hun vader verkeerde. Kennelijk konden of wilden ze niet de mantelzorg bieden om te voorkomen dat hun vader bedelend over straat ging. Zijn situatie doet me denken aan de bedelaar-kolonist Johannes Bechtold, voorvader van de politicus Alexander Pechtold. Na het overlijden van zijn echtgenote, in 1826, belandde hij in Ommerschans, ondanks het feit dat ook hij een schare kinderen had.


Het gezicht van Gerrit Lut

In Verborgen Verleden liet men de signalementskaart van Gerrit Lut zien, in 1896 te Veenhuizen gemaakt.

 

NL-AsnDN-0137.01-339-3008 - Signalementsregister Veenhuizen 1896

 

Tenslotte overleed Gerrit in 1903 te Veenhuizen, in het hospitaal van de Rijkswerkinrichtingen. Hij zal begraven zijn in het Vierde Gesticht, de begraafplaats te Veenhuizen.

Een deel van de nakomelingen van Gerrit Lut is te vinden in de Genealogische Database Avereest. Onder hen is achterkleindochter Trijntje Lut (1914). Zij is de grootmoeder van ruimtevaarder André Kuipers.

bonmama.nl - parenteel (grafisch) van HBSN 106204 Gerrit Lut

 

lees ook:

 

 

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Koloniën van Weldadigheid
Personen:André Kuipers
Periode:1884-1903
Locatie:Overijssel
Thema's:Verborgen Verleden

Reacties

Het was een heel aangrijpende reportage, ook bijzonder ook omdat Andre Kuipers dit met de kijkers heeft willen delen! Maar ook word ik iedere keer weer verrast over het achterhalen van oude archiefstukken. Dat er nog zoveel bewaard is gebleven, ondanks de twee wereldoorlogen in Nederland. Heel bijzonder.
Algemeen door anoniem op 14 Jan 2018 om 15:05:28

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.